O'zbekistonning tog'li hududlarida dronlar ikki qadimiy shaharni aniqladi.

Olimlar aniqladi ikkita ulkan baland tog' shaharlarining qoldiqlarini – Tugunbulak va Tashbulak, ular o'tmishda Buyuk ipak yo'lida gullab-yashnagan. Ularning konturlari LiDAR texnologiyasidan foydalangan holda xaritaga chizilgan.

3

Tugunbulak va Tashbulak O'zbekistonning sharqidagi tog'larda dengiz sathidan 2000-2200 metr balandlikda joylashgan. Bu Tibetdagi Lxasa (3650 m) dan past, lekin Nepalning poytaxti Katmandudan (1355 m) ancha baland va Peru'dagi qadimiy ink shahar Macha-Pikchu (2430 m) bilan taqqoslanadi.

Washington universitetining Sankt-Luisdagi professori Maykl Fraketti va O'zbekiston Milliy arxeologiya markazining arxeologi Farxod Maxsudovning ta'kidlashicha, bu shaharlar Ipak yo'lida iqtisodiy jihatdan foydali joyda joylashgani, ularning rivojlanishi va gullab-yashnashiga katta hissa qo'shgan. Biroq, quruqlik savdosining yo'qolishi va dengiz yo'llariga o'tilishi bilan ko'plab bunday shaharlar inqirozga uchradi va unutilib, vaqt o'tishi bilan deyarli yo'q qilindi. Endi arxeologlar tarixchilar bu aholi punktlarining ahamiyatini past baholagan deb hisoblamoqda va buni tuzatishga intilmoqdalar. Ular ularni aniqlash vazifasini qo'yib, savdo karvonlarining tog'lardan o'tish mumkin bo'lgan yo'llarini aniqlash uchun kompyuter modelini yaratdilar.

4

Shaharlarning izlari 2011 va 2015 yillarda topilgan, keyinchalik LiDAR texnologiyasi ularning rivojlanish cho'qqisidagi o'lchovlarini baholashga yordam berdi. Ushbu radar o'simliklar va yer yuzasining yuqori qatlamidan o'tib ko'rish imkonini beradi. Yuzada faqat to'siqlar ko'rinadi, lekin LiDAR binolar, mustahkamlash va ochiq maydonlarning konturlarini ko'rsatdi. Tugunbulak o'z rivojlanish cho'qqisida 120 gektar maydonni egallagan – bu zamonamizda nisbatan kichik maydon, lekin o'sha davr uchun bu katta o'lcham edi. Dronlardan olingan ma'lumotlar yordamida Tugunbulakda qamalni o'rab olishi mumkin bo'lgan 3 metrlik tuproq devorlari saqlanib qolganligi aniqlangan. Shahar yaqinida savdogarlarga sotish uchun mahalliy aholi temir rudalarini qazib olish va qayta ishlashlari mumkin bo'lgan boy zaxiralar topilgan. Tashbulak Tugunbulakdan taxminan o'n baravar kichik bo'lib, uning rejalashtirilishi o'sha davrning tekis shaharlariga o'xshardi, lekin yashash hududlari yo'q edi. Olimlar mahalliy aholi cho'qqi bo'lishi va shaharni mavsumiy ravishda ziyorat qilib, uning tashqarisida chodir yoki yurta joylashishi mumkin deb taxmin qilmoqdalar.

"Bu shaharlar Markaziy Osiyoda, ayniqsa tekis oazislardan murakkab tog' sharoitlariga o'tishda muhim markazlar edi. Garchi tog'lar ko'pincha savdo uchun to'siq sifatida qabul qilinsa-da, aslida ular katta o'zaro ta'sir markazlari edi. Chorvachilik va qimmatbaho resurslarni qazib olish ularning rivojlanishiga hissa qo'shdi", – dedi professor Maykl Fraketti.

5

Farxod Maxsudov qo'shib o'tdiki, bu shaharlar murakkab tuzilma va tekis hududlardan farqli o'laroq noyob madaniyatga ega edi. Shuningdek, u Tugunbulak aholisining ming yildan ortiq vaqt oldin ko'chmanchi chorvadorlar bo'lganini, o'zlarining mustaqil madaniyat va iqtisodiyotini saqlab qolganini taxmin qildi.
Biroq, bu shaharlar hayotini chuqurroq o'rganish uchun olimlarga an'anaviy qazish ishlarini o'tkazish kerak. Shu bilan birga, tadqiqotchilar O'zbekiston tog'larida hali kashf etilmagan boshqa yo'qolgan Ipak yo'li shaharlarining mavjudligiga umid bildirmoqdalar.